نگهداری مرکبات در سردخانه بالای صفر
میزان رسیدگی مرکبات در هنگام برداشت مهم ترین عامل در تعیین کیفیت خوراکی آن ها می باشد، کیفیت خوراکی پرتقال و گریپ فروت بعد از برداشت بهبود نمی یابد. مرکبات عملا دارای نشاسته نمی باشند و بعد از چیده شدن از درخت (مانند سیب، گلابی و موز) ترکیب و شیرینی آن ها تغییر نمی کند و شیرینی آن ها مربوط به قند های طبیعی موجود در آن ها در زمان برداشت می باشد.رسیدن مرکبات به تدریج و به آهستگی صورت می گیرد و با افزایش قطر و وزن آن ها ارتباط دارد و مرکبات در هنگام برداشت باید از کیفیت بالایی برخوردار باشند تا در هنگام نگهداری در سردخانه کیفیت آن ها به خوبی حفظ شود. اغلب کیفیت با وضع ظاهر پوست، ضخامت، بافت، عاری بودن از جراحت و رنگ توام می باشد. در واقع کیفیت بایستی بر اساس بافت قسمت گوشتی، آبدار بودن، مواد جامد (اساسا قند ها)، اسید تام، مواد معطر و مواد معدنی و ویتامین ها تعیین گردد. سن هم عامل مهطمی است زیرا میوه نارس معمولا زبر و خشن، خیلی اسیدی و ترش مزه بوده، دارای بافت داخلی زبر می باشد. میوه خیلی رسیده که برای مدت طولانی روی درخت می ماند دارای عطر و طعم نامطبوعی شده، زمان حمل و نقل، نگهداری و عمر آن کوتاه می باشد.
برداشت و بسته بندی
جابجایی مناسب و صحیح مرکبات از زمان چیدن از درخت تا رسیدن به مصرف کننده شامل عملیات زیادی می باشد که به طور مداوم در حال تغییر است. انواع مختلف ماشین آلات و آماده سازی انبوه به تدریج جایگزین روش های دستی می شود. به هر حال عملیات بایستی به دقت انجام شود زیرا صدمات مکانیکی وارده به میوه به خرابی و فساد آن منتهی می گردد. بعد از چیدن میوه آن ها را در جعبه هایی قرار می دهند و برای بسته بندی حمل می کنند. در قسمت بسته بندی، میوه ها از جعبه یا ظروف مخصوص خارج می شود قبل از شستن، ممکن است میوه در داخل تانکی که حاوی مواد پاک کننده و گندزدا می باشد شناور گردد. سپس میوه با پاشیدن آب تازه آبکشی می شود. برای خشک شدن سطح میوه از مقابل بادبزن با جریان هوای گرم عبور می کند. بعد از خشک شدن با موم آغشته شده و به قسمت درجه بندی حمل می گردد و بعد از درجه بندی از نظر اندازه جداسازی و سپس بسته بندی می شود. همچنین این مورد را به یاد داشته باشید زمانی که کالا ها و محصولات مختلف در سردخانه ها قرار نگهداری می شوند به دلیل پایین بودن دمای محیط انبار و خشکی هوا از رطوبت نسبی پایینی برخوردار می خواهند شد که این فرایند خوشایندی نمی باشد و به سرعت باید نظارت گردد و میزان رطوبت موجود را به بالای 90 درجه رساند تا از خراب شدن محصولات تا حد ممکن جلوگیری به عمل آورد. علاوه براین اگر به درستی بسته بندی نشوند ممکن است دمای سردخانه آسیب های بسیاری به محصولات بزند.
سرد کردن مقدماتی
این عمل معمولا در سالن های پیش سرد کن و با استفاده از جریان هوای سرد بعد از بسته بندی میوه صورت می گیرد. سرد کردن همچنین می تواند به وسیله هوا در ماشین های حمل و نقل سردخانه دار بعد از بارگیری انجام شود. سرد کردن به وسیله آب سرد نیز امکان پذیر می باشد. بسته بندی میوه در کیسه های پلی اتیلن منفذدار یا کارتن های مقوایی صورت می گیرد. چون میوه بعد از بسته بندی مرطوب است یک ماده آنتی سپتیک (معمولا 0.1% سدیم ارتو فنیل فنات) در آب مخصوص سرد کردن اضافه می شود تا مانع از رشد کپک ها گردد. میوه سرد شده با آب بایستی تا زمان مصرف سرد باقی بماند.در هنگام نگهداری مرکبات در سردخانه، دو خطر مهم آن ها را تهدید می کند : اول کپک های سبز یا آبی مانند پنیسیلیوم، دوم قهوه ای شدن در اثر سرما، قارچ ها، تولید جراحات سطحی می کنند که در تمام سطح میوه پخش می شوند. گاهی حدود 70% محصول در اثر حمله قارچ ها از بین می رود که با تنظیم درجه حرارت مناسب، تهویه صحیح یا کاربرد مواد شیمیایی مناسب می توان از خسارات شدید قارچ ها جلوگیری کرد. سایر بیماری های قارچی مرکبات عبارتند از: پوسیدگی سیاه سخت (آلترناریا)، آنتراکنوز، پوسیدگی قهوه ای، پوسیدگی ترش (زئوتریکوم) و پوسیدگی انتهای ساقه .قهوه ای شدن مرکبات در اثر نگهداری آن ها در دمای پایین، صفر الی 4.5 درجه سانتی گراد ظاهر می شود. باید اضافه کرد که مرکبات بوی مخصوصی متصاعد می کنند بنابراین لازم است با آن ها محصول دیگری در سردخانه نگهداری نگردد.
نگهداری پرتقال در سردخانه
شرایط آب و هوایی باغ میوه و آبیاری قبل از برداشت، اثر مهمی روی دوره نگهداری پرتقال در سردخانه دارد. به محض جمع آوری میوه باید آن را سرد نمود و سپس به سردخانه منتقل کرد. بهترین درجه حرارت برای نگهداری پرتقال برای گونه های ایران 1 تا 5 درجه سانتی گراد با رطوبت نسبی 85 تا 95 درصد می باشد. پرتقال به سرعت رطوبت خود را از دست می دهد بنابراین باید در رطوبت بالا در سالن نگهداری، حفظ شود. مدت نگهداری پرتقال 3 تا 4 ماه می باشد. خشک شدن (کاهش وزن) عوارض نگهداری میوه در سردخانه به ذکر زیر است
1- یخ زدن و کاهش طعم در پایان دوره نگهداری و بیماری های فیزیولوژیکی
شامل ایجاد حفره که مربوط به لکه های قهوه ای روشن می باشد که بتریج رنگ آن قهوه ای سیاه می گردد که برای جلوگیری از این بیماری استفاده از کاغذ های آلومنیومی و سلوفان آغشته به ید توصیه می شود. چیدن قبل از رسیدن زیاد، نگهداری برای مدت محدود در رطوبت نسبی نسبتا بالا و در درجه حرارت توصیه شده نیز سبب جلوگیری از عوارض فوق می شود.
3- بیماری های قارچی:
دو قارچ مهم به نام های کپک آبی و کپک سبز Penicillium digitatum و Pencillium italicum مسئول حمله به مرکبات هستند. حمله این دو قارچ فقط درمحل زخم و جراحت صورت می گیرد. برای جلوگیری از حمله این قارچ ها باید جعبه ها، بدنه و کف سردخانه گندزدایی شده باشد. استفاده از مواد قارچ کش مجاز در هنگام شست و شوی میوه و کاربرد بی فنیل در استر جعبه ها و در کاغذ های بسته بندی نیز توصیه شده است.
نگهداری لیمو سردخانه
در صورتی می توان لیمو را برای مدت زیادی به طور سالم در سردخانه نگهداری نمود که برداشت آن به طور سالم و به موقع انجام شده باشد. لیمو هایی را که کاملا روی درخت رسیده باشند نمی توان برای مدت زیادی در سردخانه نگهداری نمود. درجه برودت مناسب برای نگهداری لیموهایی که به طور نارس برداشت می شوند (سبز) در حدود 15-11 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی مناسب 85 تا 90 درصد است، همچنین برای نگهداری لیمو، تهویه خوب و صحیح حتما لازم است تا بدین ترتیب اتیلن و سایر گازهایی که در اثر عمل تنفس لیمو به وجود آمده از فضای سردخانه خارج شود. مدت نگهداری حداکثر 3 ماه است. لیموهای رسیده (زرد) را می توان در حرارت صفر تا 5+ درجه برای مدت 45 روز نگهداری کرد. ذخیره سازی لیمو در سردخانه در حرارت های پایین بخصوص برای مدت های زیاد موجب توسعه حفره ها و لکه های غشاهای حد واسط قسمت های درون لیمو گردیده، باعث به وجود آمدن لکه های قرمز می شود.نکته ای که در مورد نگهداری لیمو حائز اهمیت می باشد این است که هنگام برداشت دقت گردد که حتما میوه با دست چیده شده و با دقت بسته بندی گردد. لیمو هایی که خراش برداشته و یا کوبیده شده اند شدیدا نسبت به پنیسیلیوم و فساد های ناشی از کپک آبی و کپک سبز حساس هستند. برای جلوگیری از این قبیل فسادها باید لیموها را قبل از نگهداری در سردخانه با بی فنیل گندزدایی کرد.
نگهداری نارنج در سردخانه
برداشت و بسته بندی و امراض دقیقا مانند لیمو است. شرایط نگهداری در سردخانه بر حسب اینکه نارنج در چه منطقه ای رشد کرده باشد فرق می کند در صورتی که دستورالعمل و توصیه خاصی در مورد منطقه رویش میوه در دست نباشد، می توان آن را در حرارت های بین 4 تا 8 و رطوبت نسبی 85 تا 90 درصد نگهداری کرد.
نگهداری نارنگی در سردخانه
درجه حرارت مناسب برای نگهداری آن 4 تا 7 درجه و رطوبت نسبی مناسب 85 تا 90 درصد و مدت نگهداری 1 تا 1.5 ماه می باشد. گاهی نارنگی سبز و کال است که باید به وسیله اتیلن آن را به میوه رسیده، تبدیل نمود. عوارض ناشی از نگهداری شامل حمله قارچ ها، بیماری آنتراکنوزوالئوسلوز است.
نگهداری گریپ فروت در سردخانه
درجه حرارت مناسب برای گریپ فروت با توجه به نوع آب و هوای منطقه متفاوت می باشد و دمای توصیه شده بین 10 تا 15 درجه است. دمای مناسب برای میوه با پوست نازک 2+ تا4+ درجه می باشد. معمولا میزان رطوبت نسبی توصیه شده 85 تا 90 و زمان نگهداری تا 4 الی 12 ماه می باشد. در گریپ فروت از دست دادن آب و کاهش وزن به سرعت اتفاق می افتد که به وسیله حفظ رطوبت نسبی در سردخانه و با آغشتن جزئی آن به موم می توان از این عارضه جلوگیری کرد.فساد تغییر رنگ پوست در اثر نگهداری طولانی میوه دیده می شود و ممکن است میوه در زمان نگهداری و یا پس از خروج از سردخانه مشاهده گردد. عملیات مناسب قبل از نگهداری مثل استفاده از قارچ کش و درجه حرارت مناسب به مقدار زیادی سبب کاهش ضایعه می شود.بازرسی متناوب میوه های ذخیره شده بایستی انجام شود تا در صورت نیاز مدت نگهداری را محدود کرده که حفره های ایجاد شده در پوست یا فساد بیشتر را به کمترین حد کاهش دهد.