منشأ نام جمعه سیاه از کجاست؟

شاید شما هم در این روزها نام بلک فرایدی یا جمعه سیاه را شنیده باشید. البته در ایران از عبارات جمعه به خرید، جمعه لرزون، حراجمعه، سیا جمعه و برخی عبارات دیگر نیز استفاده می شود؛ اما به راستی منشأ اصلی نام سیاه چیست؟

شاید شما با داستان منشأ مفید جمعه سیاه آشنا باشید. چیزی شبیه به این است: برای سال‌ها، خریداران خوشحال از تریپتوفان، روز بعد از عید شکرگزاری ، مغازه‌ها و مراکز خرید محلی را هجوم  می‌آوردند، و این افزایش هزینه‌ها کافی بود تا خرده‌فروش‌ها را در سال  در جمعیت زیاد «در سیاه» قرار دهد. بنابراین، جمعه بعد از روز شکرگزاری "جمعه سیاه" نام گرفت و شروع غیر رسمی  فصل خرید تعطیلات شد.

با این تفاوت که همیشه از این عبارت استفاده نمی شد. قبل از اینکه صنعت خرده‌فروشی یک چرخش کوچک در جمعه سیاه انجام دهد، معنای بسیار شوم تری داشت. در اینجا دلیل واقعی وجود اصطلاح "جمعه سیاه" است.

منشا جمعه سیاه

وقتی به یک روز عنوان سیاه را می دهیم، معمولاً نشانه آن است که روز بسیار بدی بوده است. زمانی بلک فرایدی مفهومی مشابه داشت.

اولین استفاده از عبارت جمعه سیاه به سال 1869 برمی گردد و هیچ ربطی به خرید کریسمس نداشت. این روزی بود که کاهش شدید قیمت طلا باعث سقوط بازار شد که اثرات آن برای سال ها توسط اقتصاد ایالات متحده احساس می شد.

گفته می‌شود که اولین اشاره‌ها به جمعه سیاه، همانطور که می‌دانیم، در حدود دهه 1950 یا 1960 در فیلادلفیا رخ داده است که توسط پلیس راهنمایی و رانندگی که از آن روز وحشت داشتند، ابداع شد.

دیوید زیلا، صاحب سبک برنده جایزه امی و نویسنده کتاب " چگونه در خرید برنده شویم"، گفت: "دپارتمان پلیس فیلادلفیا از این اصطلاح برای توصیف ترافیک و شلوغی شدید فروشگاه‌های خرده‌فروشی مرکز شهر استفاده کرد  او خاطرنشان کرد که یکی از اولین کاربردهای این اصطلاح در چاپ در یک آگهی در شماره 1966The American Philatelist ، مجله ای برای مجموعه داران تمبر ظاهر شد."

گزیده ای از این آگهی آورده شده است :

("جمعه سیاه" نامی است که اداره پلیس فیلادلفیا به جمعه بعد از روز شکرگزاری داده است. این یک اصطلاح دوست داشتنی برای آنها نیست."جمعه سیاه" رسماً فصل خرید کریسمس را در مرکز شهر باز می‌کند و معمولاً با شلوغی فروشگاه‌های مرکز شهر از باز شدن تا بسته شدن، ترافیک عظیم و پیاده‌روهای شلوغ را به همراه دارد.(

شواهد بیشتری وجود دارد که نشان می دهد این اصطلاح نامطلوب در میان پلیس فیلادلفیا منشاء گرفته است. جوزف پی. بارت، خبرنگار قدیمی پلیس و نویسنده داستان بولتن فیلادلفیا، در مقاله ای در سال 1994 در فیلادلفیا اینکوایرر با عنوان " این جمعه با ترافیک سیاه بود "، نقش خود در استفاده از جمعه سیاه را یادآوری کرد :

در سال 1959، بولتن عصر قدیم من را به اداره پلیس منصوب کرد و در تالار شهر مشغول به کار شدم. ناتان کلگر خبرنگار پلیسی بود که مرکز سیتی را برای بولتن پوشش می داد.

در اوایل دهه 1960، من و کلگر یک داستان صفحه اول برای روز شکرگزاری جمع آوری کردیم و اصطلاح پلیس "جمعه سیاه" را برای توصیف شرایط وحشتناک ترافیک انتخاب کردیم.

با این حال، پلیس محلی تنها کسانی نبودند که از این روز متنفر بودند. زیلا گفت: "نسبت پرسنل فروش به مشتریان به این هیاهو اضافه شد، زیرا رسم مکرر در آن زمان این بود که همکاران فروش در این روز با بیمار تماس بگیرند تا تعطیلات آخر هفته شکرگزاری خود را تمدید کنند."

مشخص نیست که آیا جمعه سیاه در اوایل سال 1951 یک عبارت رایج بود یا خیر، اما یک چیز مسلم است: تعداد زیادی از مردم طرفدار آن روز نبودند.

جای تعجب نیست که خرده فروشان استفاده از اصطلاح غم انگیز "جمعه سیاه" را برای توصیف یکی از بزرگترین روزهای درآمد خود دوست ندارند. بنابراین آنها یک چرخش مثبت در آن قرار دادند.

 در اوایل سال 1961، متخصصان روابط عمومی تلاش کردند تا برداشت عمومی از جمعه سیاه را تغییر دهند. سعی شد تا نام آن از جمعه یاه به جمعه بزرگ تغییر داده شود.

 با این حال نام «جمعه بزرگ» ماندگار نشد، اما تلاش‌های مستمر برای ایجاد یک چرخش مثبت در روز در نهایت نتیجه داد. امروزه، بیشتر مصرف کنندگان جمعه سیاه را با چیزی که خرده فروشان جوهر سیاه از افزایش فروش می بینند، مرتبط می دانند.

خرده‌فروشان امروز نگرانی چندانی در مورد منشاء نام ندارند، اما از شهرت جهانی آن به عنوان یک روز (همراه با دوشنبه سایبری ) نهایت استفاده را برده‌اند تا بخش قابل‌توجهی از فروش سالانه خود را با تبلیغات یک روزه و درب منزل انجام دهند. فروش آنلاین تنها در جمعه سیاه 2019 به رکورد 7.2 میلیارد دلار رسید که 14 درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت.

این یک روز عالی برای خرده فروشان است، اما جمعه سیاه همیشه نمایانگر جنبه تاریک مصرف گرایی آمریکایی نیز بوده است. در طول سال‌ها، جمعیت دیوانه‌واری که برای خرید کالاهای تخفیف‌خورده رقابت می‌کردند، منجر به خشونت و جراحت، از جمله 12 کشته شده است. و حتی اگر امسال با اجرای فاصله گذاری اجتماعی، خریداران مجبور نباشند با جاده‌های مسدود شده و فروشگاه‌های شلوغ دست و پنجه نرم کنند، ویرانی مالی که کسب‌وکارها و افراد به طور یکسان در نتیجه همه‌گیری تجربه کرده‌اند، مطمئناً عنصری از تاریکی را در این روز ایجاد خواهد کرد .

با اینکه فروش با تخفیف در یک آخر هفته ایده خوبی است اما  شاید بد نباشد که ما نام سیاه را از آن برداریم مثلا بگوییم جمعه ارزون همان طور که دیجی کالا آن را جمعه به خرید، فروشگاه رفاه آن را جمعه لرزون، فروشگاه بامیلو آن را حراجمعه یا فروشگاه بانی مد آن را سیاجمعه نامیدند.