مشکلات بازاریابی شبکه ای

هر چند سال یکبار موج بازاریابی شبکه ای با شکل و شمایل جدید در کشور اوج می گیرد و افراد زیادی به خصوص جوان ها را به امید آینده ای بهتر به سمت خود می کشاند. اما مشکل بازاریابی شبکه ای از کجاست؟

با این که بازاریابی شبکه با ظاهر مجوز دار کار می کند اما تبدیل به مسئله ای بحث برانگیز شده است. یکی از مشکلات شباهت آن به طرح های هرمی است که از پول افراد تازه استخدام شده برای پرداخت دستمزد به افراد برتر و نه کسانی که کار می کنند، استفاده می کند. این طرح ها شامل سوءاستفاده از افراد با تظاهر به مشارکت در بازاریابی چند سطحی یا شبکه ای قانونی است. طرح های هرمی را می توان از تمرکز بیش تر آنها روی استخدام نسبت به فروش محصولات تشخیص داد.

می توانید به پست "مزایا و معایب بازاریابی شبکه ای" مراجعه کنید.

سوالی که باید پرسیده شود این است که آیا افراد محصولات را در درجه اول به مصرف کنندگان می فروشند یا به اعضای خود که باید اعضای جدیدی را برای خرید محصولات به خدمت بگیرند. اگر مورد اول باشد احتمالاً این یک شرکت بازاریاب چند سطحی است و اگر مورد دوم باشد، می تواند یک طرح هرمی غیر قانونی باشد.

قوانین جهانی چه می گوید؟

اگر به بررسی شرکت های بازاریاب شبکه ای در آمریکا بپردازیم می بینیم که قانونی به نام FTC (کمیسیون تجارت فدرال ) بر آن حاکم است. یکی از شرایط این قانون این است که کالا حتماً و تأکید می کنم حتماً باید قیمتی پایین تر از قیمت فروشگاه ها داشته باشد و حتی در صورت برابر بودن هم توجیه اقتصادی ندارد. شرط دیگر آن است که کالا حتماً باید در فروشگاه ها هم موجود باشد. اما آنچه که دیده می شود این طور نیست. نتورکرها در ایران کالایی را می فروشند که مشابهش نیست و آن را با قیمت بالایی عرضه می کنند.

نمونه ای از یک شرکت بازاریابی شبکه ای

Herbalife یک شرکت بازاریابی شبکه ای است که محصولات کاهش وزن و تغذیه ای را تولید و توزیع می کند و سابقه ابی بیش از 500,000 فروش را دارد. FTC در مورد این شرکت تحقیقی انجام داد. اکمن که یک سرمایه گذار فعال بود با کاهش 1 میلیارد دلار از سهام شرکت در سال 2012 توجه عمومی را به خود جلب کرد. اکمن شرکت را متهم به اجرای طرح هرمی کرد و با دلایلی از ادعای خود حمایت کرد.  در نتیجه قیمت سهام شرکت به جرم کلاهبرداری کاهش یافت. چندین پرونده قضایی علیه شرکت هربالایف وجود داشته است که آن را متهم به ارائه اشتباه در شیوه های فروش خود کرده است.

آیا بازاریابی شبکه ای در ایران قانون است؟

خیر. این صرفاً یک مجوز است توسط وزارت صنعت و معدن و تجارت صادر شده است. زمانی که این مجوز صادر شد با تصور فروش کالای تولید ملی و حذف واسطه گری و پایین آمدن قیمت برای مصرف کننده و ایجاد شغل بود. اما کسی فکرش را نکرد که بازاریابی شبکه ای این قدر مشکل ایجاد می کند و شرکت ها این قدر بزرگ می شوند. اگر ادعا می شود که این نوع بازاریابی درست است باید به تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان برسد. بازاریابی چند سطحی در دل آئین نامه های سالم و قانونی به نحو هوشمندانه ای جاسازی شده است.

می توانید به پست "قوانین بازاریابی شبکه ای در چین" مراجعه کنید.

آنچه که در قانون آمده است این است که هر شرکت یا موسسه ای که به منظور کسب درآمد اقدام به جذب اعضا کند به نحوی که اعضا، اعضای دیگر را جذب کرده و به صورت زنجیره و شبکه انسانی سازماندهی کنند فعالیتشان جرم می باشد و درآمد کسب کردن از این راه خلاف قانون است و  اگر ثابت شود که به نظام اقتصادی ضربه می زند مجازات سنگینی برایش در نظر گرفته شده است.

سه سوال مهم

سه سوال مهم نشان می دهد که کاری که بازاریابی چند سطحی انجام می دهد غیر قانونی است:

1- آیا در بازاریابی شبکه ای برای کسب درآمد باید عضو گیری کنیم؟

2- آیا عضو گیری به این شکل است که هر بازاریاب باید بازاریاب دیگری را جذب کرده و به عنوان زیرمجموعه خودش سازماندهی کند؟

3- آیا عضوگیری به شکل زنجیروار ادامه دارد؟

هر سه مورد ویژگی هایی است که در قانون اخلالگران اقتصادی به آن اشاره شده و آن را جرم تلقی کرده است.

 آنچه که در کشور دیده می شود این است که بازاریابی شبکه ای بزک شده همان  شرکت های هرمی است و نتیجه ای جز مصرف گرایی، اضافه شدن واسطه گری به جای تولید و ناامیدی افرادی که عمرشان را صرف آن می کنند ندارد.