تأمین مالی از طریق عرضه اولیه: مزایا و چالش ها

بنگاه ها برای توسعه یا مواد اولیه (سرمایه در گردش) یا حفظ خود نیاز به تأمین مالی دارند. تأمین مالی ساختاری است که باید بتواند انواع نیازهای مالی بنگاه ها را برآورده کند. تأمین مالی از چهار طریق صورت می گیرد:

- بانک. حدود 80 درصد بنگاه ها از طریق شبکه بانکی تأمین مالی می شوند. به این صورت که وثیقه ای را در بانک می گذارند و سریعاً تأمین مالی می شوند.

- سود انباشته.

- سرمایه گذاری خارجی.

- بازار سرمایه. برای تأمین مالی از طریق بازار سرمایه دو مسیر دارد: یا بنگاه اوراق بدهی منتشر می کند، یا این که سهامش را می فروشد که به آن عرضه اولیه می گویند.

در این پست ما قصد داریم به بررسی مزایا و چالش های تأمین مالی از طریق فروش سهام یا عرضه اولیه بپردازیم:

منظور از عرضه اولیه چیست؟

در این روش سهامدار عمده بخشی از سهام خود را به عموم می فروشد و در صورتی که سهام دار عمده منابع حاصل از فروش سرمایه را صرف افزایش سرمایه در همان بنگاه نماید، ظرفیت تولید، فروش و سودآوری بنگاه افزایش خواهد یافت.

شیوه های عرضه عمومی اولیه

1- واگذاری با قیمت ثابت

2- واگذاری از طریق ثبت سفارش

شروط و معیارهای پذیرش بنگاه در بازار سهام عبارتند از:

- وضعیت سودآوری و نداشتن زیان انباشته

- جریان قوی نقدینگی ورودی به بنگاه

- اظهار نظر حسابرسی و بندهای گزارش

- ملاحظات نسبت به سرمایه بنگاه

- ملاحظات نسبت به میزان معاملات سعام، تعداد سهام داران و نسبت صاحبان حقوق سهام

این فرایندهای ذکر شده برای شرکت ها تا 2 سال زمان می برد.

مزایای عرضه عمومی اولیه برای نظام مالی و اقتصادی

- افزایش شفافیت و کاهش نبود تقارن اطلاعاتی میان بنگاه و سایرین

- کاهش فشار تأمین مالی از شبکه بانکی. همان طور که گفته شد، بیش از 80 درصد تأمین مای از طریق بانک ها صورت می گیرد. در صورت انجام تأمین مالی از طریق سهام این فشار از شبکه بانکی برداشته می شود.

- امکان افزایش سرمایه گذاری

- افزایش عمق بازار سهام به دلیل افزایش حجم سهام در بازار

- افزایش مشارکت آحاد مردم در اقتصاد و تأمین مالی آن

- اصلاح و ارتقای حکمرانی شرکتی در بنگاه های اقتصادی

در کشور ما در سال های 97، 98 و 99 در حوزه بورس و فرابورس در مجموع 71 عرضه اولیه داشته ایم که معادل، 36.5 هزار میلیارد تومان می باشد؛ که نسبت به 900 هزار میلیارد  تومان که مورد نیاز صنعت است رقم بسیار کمی است. از طرفی در رسته های خدماتی و صنعتی عمدتاً این نهاد های مالی بودند که از مسیر عرضه اولیه تأمین مالی شدند و بقیه صنایع دچار مشکلات شدند. در سال 1400 هم تا به حال 13 عرضه اولیه صورت گرفته است که بازدهی خوبی هم داشته اند. برای مثال شرکت فولاد سیرجان در تاریخ 17 شهریور حدود 2500 میلیارد تومان نقدینگی ایجاد کرده است.

چالش ها و موانع عرضه عمومی اولیه

- چالش حکمرانی شرکتی.

- سهام طلایی بنگاه ها.

- آگاهی نداشتن کامل مدیران بنگاه ها

- افزایش شفافیت

- الگوهای محدود ارزش گذاری بنگاه ها

- چالش های معاملاتی سهام تازه عرضه شده

- زمان بر بودن ارزیابی بنگاه ها

- تأثیر شرایط بازار ثانویه سهام بر عرضه های عمومی اولیه

چرا عرضه اولیه برای شرکت ها چندان جذاب نیست؟

وقتی بنگاهی بخواهد از طریق عرضه اولیه تأمین مالی کند، در واقع بخشی از مالکیت شرکت را هم واگذار می کند و به همین خاطر شرکت ها برای تأمین مالی از طریق سهام اقبالی نشان نمی دهند.

همچنین مدیران شرکت های کوچک و متوسط اطلاعی از روش های جدید تأمین مالی در بازار سرمایه ندارند.

طولانی بودن فرایند پذیرش  برای شرکت هایی که می خواهند این مسیر را طی کنند یک عامل بازدارنده است خصوصاً که فرایندهای حقوقی هم مشکلات جدی و زمان بری هستند.

اگر بخواهیم بنگاه ها را به دو دسته نهادهای دولتی و خصوصی تقسیم کنیم می بینیم که در نهاد های دولتی سهامداران در نهایت به جای اینکه توسعه دهنده باشند بهره برداران خوبی هستند؛ در حالی که مهم ترین کارکردی که عرضه اولیه یک بنگاه می تواند داشته باشد داشتنن مسیری برای خروج سرمایه گذاری است.

بنگاه های خصوصی  به خصوص آن دسته از بنگاه ها که انباشته زیادی ندارند هم تمایلی به شفافیت ندارند.

عامل دیگری که موجب عدم جذابیت این روش تأمین مالی می گردد این است که سازمان بورس برای این که عرضه اولیه را برای سرمایه گذاران بدون ریسک کند قیمت را  کم تر از قیمت پایه تعیین می کند تا حتماً سودی در آن وجود داشته باشد. متعد پذیره نویسی نیز چون تعهد می کند که سهام را بخرد قیمت کمی را نعیین می کند تا هیچ ریسکی را متحمل نشود.

راه حل

برای ایجاد اقبال به تأمین مالی بنگاه ها از طریق فروش سهام بهتر است مصوباتی مبنی بر رجوع نکردن به امور مالیاتی شرکت ها در سال های قبل و دادن امان نامه به شرکت های خواستار فروش سهام صورت بگیرد. به علاوه با شفاف کردن فضا باید مزیت عدم شفافیت را از بین برد.

همچنین برای جلوگیری از ضررهای مردم در فراز و نشیب های بورس بهتر است تا بین مردم و بازار سرمایه واسطه ای مانند صندوق سرمایه گذاری مشترک قرار بگیرد. این صندوق ها در مان ریزش سهام افت کمتری نسبت به بازار شاخص داشت