ویتامین E

 ویتامین E در مواد غذایی حیوانی یا گیاهی به اشکال آلفا، بتا، گاما و دلتا توکوفرول وجود دارد. توکوفرول علاوه بر اثرات ویتامینی دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشد.

یک رابطه عکس بین خواص آنتی اکسیدانی و ویتامینی این ۴ نوع توکوفرول وجود دارد :

آلفا> بتا>گاما>دلتا :خواص ویتامینی

آلفا<بتا<گاما<دلتا:خواص آنتی اکسیدانی

آلفا>بتا>گاما>دلتا:جلوگیری از فتواکسیداسیون

آلفا توکوفرول فراوان ترین توکوفرول است، مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع به مقدار زیاد، میران نیاز بدن به توکوفرول را افزایش می دهد. همراه بودن اسید آسکوربیک با توکوفرول بر عملکرد آنتی اکسیدانی آن می افزاید. یعنی باعث می گردد توان آنتی اکسیدانی از دست رفته یک سیستم مجددا تا زمانی که اسید اسکوربیک وجود دارد به آن باز گردد.

فرمول ساختمانی

ویتامین E، نقش اساسی در محافظت بدن در مقابل اثرات مخرب گونه های فعال اکسیژن که در جریان متابولیسم یا در محیط زیست تشکیل می شوند بر عهده دارد. ویتامین E شامل دو گروه از مواد فعال زیستی است.

۱- توکوفرول ها ۲- توکوترینول ها که ترکیباتی مشابه با فعالیت زیستی کمتر می باشند. ویتامرهای هر کدام بر اساس موقعیت و تعداد گروه های متیل در سیستم حلقوی آن ها نامگذاری می شوند. مهم ترین این ها آلفا توکوفرول به فرم طبیعی ایزومر D  می باشد.

عملکرد ویتامین E

ویتامین E مهم ترین آنتی اکسیدان محلول در چربی در سلول است. با قرار گرفتن در قسمت لیپیدی غشاهای سلولی، از فسفولیپیدهای اشباع نشده غشا در مقابل تجزیه اکسیداتیوی حاصل از گونه های فعال اکسیژن و رادیکال های آزاد دیگر، محافظت می کند. ویتامین E این عمل را از طریق دادن یک هیدروژن به رادیکال ها و تبدیل آن ها به متابولیت های بی خطر انجام می دهد. این عمل پاکسازی رادیکال های آزاد نامیده می شود.

در حال حاضر ویتامین E به عنوان پاک کننده غشا از رادیکال های آزاد، یک جزء مهم از سیستم دفاع سلولی به حساب می آید که شامل آنزیم های دیگر (مانند سوپر اکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون ردکتاز، کاتالاز، تیورودوکسین ردکتاز و عوامل غیر آنزیمی می باشد (مانند گلوتاتیون، اوریک اسید) ؛ که بسیاری از آن ها به مواد مغذی ضروری دیگر نیازمندند. برای مثال گلوتاتیون پراکسیداز و تیورودوکسین ردکتاز به وضعيت مناسب سلنیم بستگی دارد، بیان سوپراکسید دیس موتاز بستگی به وضعیت مس، روی و منگنز و فعالیت گلوتاتیون ردکتاز بستگی به وضعیت مناسب ریبوفلاوین دارد. بنابراین عملکرد آنتی اکسیدانی ویتامین E  می تواند به وسیله سطوح بسیاری از مواد مغذی دیگر تحت تاثیر قرار بگیرد. این عملکرد آنتی اکسیدانی نشان می دهد که ویتامین E و مواد مغذی مرتبط با آن ممکن است در کنار هم برای حفاظت از بدن و درمان شرایط مرتبط با استرس اکسیداتیو اهمیت داشته باشند. با این وجود، هنگام اظهار نظر های کلی در مورد اثرات آنتی اکسیدانی آن ها باید توجه و دقت کافی مبذول شود. به عنوان مثال، با اینکه ویتامین E به عنوان مهار کننده فرایند های مرتبط با پیشرفت اترواسکلروز شناخته شده است، ولی آزمایش های بالینی نتایج متفاوت  و اغلب منفی را گزارش داده اند. شواهد اخیر نشان می دهد که ویتامین E همچنین در تنظیم فرایند پیام رسانی سلولی و بیان ژن، به ویژه ژن های مربوط به آنزیم های متابولیزه کننده داروها عمل می کند.

منابع ویتامین E

از آن جا که توکوفرول ها و توکوترینول ها تنها توسط گیاهان ساخته می شوند، روغن های گیاهی بهترین منابع آن ها می باشند و آلفا و گاما توکوفرول غالب در بیشتر غذاها رایج می باشند. نزدیک دو سوم ویتامین E در رژیم غذایی معمول آمریکایی از طریق روغن سالاد، مارگارین و کره؛ تقریبا ۱۱ درصد از طریق میوه ها و سبزیجات و تقریبا ۷ درصد توسط دانه ها و محصولات دانه ای تامین می شود.

فهرست محتوای ویتامین E موجود در برخی مواد غذایی

اشکال الکلی آزاد ویتامین E (مانند توکوفرول ها) پایداری نسبتا خوبی دارند ولی توسط اکسیداسیون تخریب می شوند، استرهای ویتامین E (مانند توکوفریل استات) حتی در شرایط اکسیداسیون بسیار پایدار هستند .

به علت نامحلول بودن ویتامرهای E در آب، در اثر پختن در آب، از بین نمی روند ولی توسط سرخ کردن در روغن زیاد از بین می روند.

کمبود ویتامین E

تظاهرات بالینی کمبود ویتامین E به طور قابل توجهی متفاوت است. سیستم های عصبی عضلانی، عروقی و تولید مثلی در معرض خطر کمبود هستند. کمبود ویتامینE، که گسترش آن ممکن است ۵ تا ۱۰ سال طول بکشد، از نظر بالینی به صورت فقدان رفلکس تاندون عمقی، اختلال حس وضعیت و ارتعاش ، تغییر در تعادل و تطابق، ضعف عضلانی و اختلالات بینایی بروز می کند. علائم در انسان غیر معمول است و فقط در افراد با سوء جذب (مانند انسداد صفراوی، نارسایی غدد بدون ریز پانکراس) و اختلال در انتقال چربی (مانند آبتالپوپروتئینمی) رخ می دهد. در سطح سلولی، کمبود ویتامین E با افزایش پراکسیداسیون لیپیدی در غشای سلولی همراه است. به همین دلیل، سلول های دچار کمبود ویتامین E وقتی در معرض استرس اکسیدانی قرار بگیرند تخریب و نکروز سریع تری خواهند داشت. انتقال جنینی محدود ویتامین E باعث می شود شیرخواران غلظت های کمی از ویتامین E را در بافت های خود داشته باشند. بنابراین شیرخواران نارس ممکن است در معرض خطر کمبود ویتامین E قرار بگیرند.

مسمومیت

ویتامین E یکی از ویتامین های با کمترین خاصیت مسمومیت زایی است. به نظر می رسد انسان ها و حیوانات قادر به تحمل دریافت های نسبتا بالا - حداقل ۱۰۰ برابر نیاز های تغذیه ای خود باشند. حداکثر مقدار دریافت قابل تحمل در بزرگسالان ۱۰۰۰ میلی گرم در روز است. البته در مقادیر بسیار بالا، ویتامین E می تواند توانایی بدن برای استفاده از سایر ویتامین های محلول در چربی را کاهش دهد. به عنوان مثال، حیوانات تغذیه شده با مقادیر بالای ویتامین E اختلال در منیرالیزه شدن استخوان، اختلال در ذخیره ویتامین A و افزایش زمان انعقاد خون را نشان دادند. در چندین سال اخیر، اطلاعات متناقض مبنی بر ارتباط بین مکمل یاری با دوز بالا و افزایش مرگ و میر در بیماران قلبی عروقی، بیماری های عفونی مفصل و سرطان ها مورد توجه قرار گرفته است.