آلودگی فلز در صنایع غذایی- تشخیص و کاهش

آلودگی فلزی نوعی آلودگی است که در آن محصول با ذرات فلزی که در تماس با محصول تولیدی قرار می گیرند آلوده شده و نگرانی اصلی ایمنی مصرف کننده و کیفیت محصول است. بروز آلودگی در مواد غذایی می تواند به روش های مختلفی باشد و به عنوان یک دردسر بزرگ در صنایعی مانند صنایع غذایی، نوشیدنی، دارو، مواد شیمیایی و بسته بندی در نظر گرفته می شود.

1- منابع آلودگی فلزات در مواد غذایی

مواد اولیه آلوده، رعایت نکردن روش های ساخت خوب در سالن فرآوری، نصب نامناسب و عدم تعمیر و نگهداری می تواند منبع اصلی آلودگی فلزی باشد. در صنایع غذایی رایج ترین نوع آلودگی فلزی در سه دسته طبقه بندی می شود: 1- فلزات آهنی، 2- فلزات غیر آهنی مثل برنج، مس و آلومینیوم، 3- استیل (بدون خاصیت آهن ربایی).

برخی از منابع اصلی آلودگی فلزات در صنایع غذایی عبارتند از: 1- مواد خام اولیه (مثل توری های فلزی بسته بندی، بست و برچسب های فلزی) 2- فاکتورهای انسانی (مثل سنجاق، گیره، کلید، خودکار، گیره مو) 3- پردازش ( مثل قسمت های فلزی از تجهیزات پردازش غذا) 4- نگهداری (مثل پیچ، سیم مسی و وسایل تعمیر).

2- جلوگیری از آلودگی فلزات

 برای دستیابی به هر اقدام پیشگیرانه، ضروری است که از تمام راه های احتمالی آلودگی فلزات در فرآورده های غذایی جلوگیری شود. موثرترین روش جلوگیری از آلودگی فلزی داشتن سیستم کاملاً پیشرفته و کارآمد برای کشف فلز است.

2-1- غربالگری اولیه ماده اولیه

مواد تشکیل دهنده فرآوری باید بررسی شود و در صورت وجود از نظر آلودگی فلزی بررسی شود، زیرا احتمال دارد که فلز در هنگام پردازش به قطعات متلاشی شود و در مراحل بعدی پردازش به سختی قابل تشخیص است. موارد زیر قبل از پذیرش مواد اولیه تأیید می شود:

- ظروف مواد اولیه بدون بست های فلزی باشند زیرا هنگام ریختن محصول در کیسه احتمال ریختن قطعات فلزی در محصول وجود دارد.

- از استفاده گوشت با برچسب فلز روی آنها خودداری کنید زیرا آنها منبع آلودگی فلزی هستند.

- عبور کلیه مواد ورودی از زیر فلزیاب یا تله های آهن ربا برای تشخیص زودهنگام و جلوگیری از آن ضروری است.

2-2- برنامه نگهداری پیشگیرانه

شناسایی تجهیزات معیوب باید انجام شود و مراحل لازم برای تعمیر سریعاً انجام گردد.

- تعمیر و نگهداری باید به روشی برنامه ریزی شده و با هدف کمترین آسیب انجام شود.

- مکان بحرانی، مستعد آلودگی فلزی مشخص شود.

- ثبت سوابق نگهداری و اقدامات اصلاحی انجام شود.

- تعمیر و نگهداری و جزئیات بررسی شده برای خود اطلاعات در تجهیزات نشان داده می شود.

2-3- پیروی از روش های خوب مهندسی

تعمیر و نگهداری در داخل محوطه فرآوری می تواند منجر به باقی ماندن اجزای فلزی در خط فرآوری یا هر منطقه مجاور شود، از این رو تمام کارهای تعمیر و نگهداری باید در خارج از ساختمان پردازش تا جایی که ممکن است انجام شود.

- پس از تعمیر و نگهداری، تجهیزات باید قبل از نصب مجدد کاملاً تمیز شوند.

- هنگام استفاده از بخش پردازش، کلیه ابزارهای تعمیر و نگهداری باید کد داشته باشند یا علامت گذاری شوند.

2-4- پیروی از روش های ساخت خوب

اپراتورها با کارگرانی که در معرض مواد غذایی قرار دارند یا وارد تأسیسات غذایی می شوند باید از حم وسایلی مانند ساعت، گیره کاغذ، منگنه، انگشتر، گوشواره، دستبند یا هر نوع ماده فلزی که در آن ممنوع است خودداری کنند.

سیستم تشخیص فلز

یک راه پیش رو برای مبارزه با این شرایط جدی، توسعه یک سیستم موثر تشخیص فلز در صنایع غذایی است. سیستم تشخیص فلز از قطعات زیر تشکیل شده است:

1- سیم پیچ آشکارساز. محصول از دهانه عبور می کند و سیم پیچ های آشکارساز موجود در آنها مسئول شناسایی آلاینده های فلزی هستند. فناوری های بسیاری در بازار وجود دارد. با این حال، دو دسته اصلی از سیم پیچ های آشکارساز وجود دارد

2- سیم پیچ جستجوگر نوع سرچ هد. قادر به شناسایی آلاینده های فلزی از نوع آهنی، غیر آهنی و استیل در غذاهایی است که در پوشش های فلزی بسته بندی می شوند.

3- آشکار ساز نوع فویل در فویل. قادر به شناسایی آلاینده های فلزی از نظر آهن و استیل در غذاهایی است که در ورقه های آلومینیوم بسته بندی شده اند.

4- رابط کاربر. این یک کنترل پنل است که به اپراتور کمک می کند پارامترهای مختلف را تنظیم کند و در هنگام پردازش تغییرات لازم را بررسی کند.

5- سیستم حمل و جابجایی. در بیش تر موارد نوار نقاله یا لوله است که به حرکت رو به جلو محصول کمک می کند.

6- سیستم رد خودکار. سیستم رد محصول آلوده  از محصول غیر آلوده. بیشتر آنها بر روی سیستم جابجایی نصب می شوند و انواع مختلفی مانند انفجار هوا،  بازوی فشار و ... دارند و بر اساس محصول، نیاز فرایند و... انتخاب می شوند.

7- تجهیزات جانبی.

8- سطل جمع آوری. ظرف قفل شونده برای نگه داشتن محصول مردود و مجهز به زنگ هشدار برای پر کردن سطل آشغال است.

9- پوشاننده. سیستم تشخیص و رد محصول را به طور کامل می پوشاند.

10- سیستم هشدار. هشدار ایمنی برای فلزیاب معیوب است.

آشکارسازهای فلزی تجهیزاتی هستند که هم اکنون به طور گسترده ای در صنایع غذایی و دارویی برای تولید کالاهای بی خطر و با کیفیت بالا مورد استفاده قرار می گیرند آشکارسازهای فلزی یکی از مهم ترین سیستم های تشخیص فلز در خط مقدم هستند و توصیه می شود قبل از ارسال خوب، مورد استفاده قرار گیرند.

فلزیاب از سیم پیچ هایی که به فرستنده رادیویی فرکانس بالا متصل هستند تشکیل شده است. هنگامی که فلزی از اولین سیم پیچ ها عبود می کند، این میدان فرکانس بالا مختل می شود. این اختلالات باعث تغییر ولتاژ می شود که از آن به عنوان خروجی تعبیر می شود.

از آشکارسازهای فلز می توان در مراحل مختلف تولید ( پس از پردازش، قبل از پردازش و در حال پردازش) استفاده کرد.

آشکارسازهای فلزی برای مواد غذایی محافظت موثر در برابر آلودگی فلزات دارند و می توانند در هر مرحله از فرایند تولید محصولات مختلف مانند بازرسی از محصولات نانوایی، محصولات گوشتی، میوه ها، سبزیجات، لبنیات، ادویه جات، شکر و ... نصب شوند. امروزه صنایع غذایی کالاهایی را با حداکثر بهره وری تولید می کنند، که محصولات را تا حد ممکن با کیفیت تولید می کنند و فناوری تشخیص نیازهای HACCP را برآورده می کند.