اهمیت فرآوری ضایعات شیلات

کارشناسان در زمینه شیلات و خوراک های آبی تخمین زده اند که حدود یک چهارم پسماندهای حاصل از شیلات دور ریخته می شود، بنابراین نه تنها تأثیر قابل توجهی در محیط زیست ایجاد می کند بلکه ارزش بالقوه این محصولات را نیز از دست می دهد. این ملاحظه بر اهمیت یافتن روش های مناسب برای مدیریت پسماندهای ماهی، با در نظر گرفتن امکان استفاده از آنها نه تنها به عنوان خوراک ماهی بلکه به عنوان منبع بالقوه ترکیبات فعال زیستی تأکید می کند.

ماهی ها در شرایط تازه به عنوان غذا مصرف می شوند. برخی از آنها نیز پس از فراوری و نگهداری مورد استفاده قرار می گیرند. در حین نگهداری و فراوری، برخی از مواد ماهی و میگو به عنوان زباله دور ریخته می شود. به همین ترتیب برخی از قسمت های ماهی برای انسان خوشایند و  مناسب مصرف نیستند. این مواد به ظاهر زائد ماهی ها منبع مهمی برای تولید محصولات فرعی ماهی می شوند، که به نوبه خود برای تولید محصولات جانبی مختلف ماهی مفید هستند.

پسماند ماهی

گوشت ماهی به طور متوسط حاوی 15 تا 20 درصد پروتئین است. برخی از گونه های ماهی حاوی مقادیر بسیار زیادی روغن ماهی هستند. گونه های کمی از ماهی منابع خوبی از روغن کبد هستند. صنایع فراوری و فیله سازی ماهی مقادیر زیادی زباله شیلات را به وجود می آورد. همه اینها منابع خوبی از پروتئین، چربی، مواد معدنی و ... با کیفیت بالا هستند.

محصولات فرعی سنتی شیلات شامل پودر ماهی، روغن بدن و کبد ماهی، ماگ ماهی، ایزگلاس و غیره کنسانتره پروتئین ماهی، آلبومین ماهی، چسب، ژلاتین، جوهر مروارید، پپتون، اسیدهای آمینه، پروتامین ها، چرم پوست ماهی و غیره سایر محصولات جانبی است که از طریق ماهی و ضایعات ماهی پردازش  می شود. کیتین  و کیتوزان که از میگو، خرچنگ و سایر مواد زائد سخت پوستی فراوری شده اند محصولات جانبی با ارزش اقتصادی بالا هستند. محصولات بیوشیمیایی و دارویی مانند نمک های صفراوی، انسولین، گلوکوزامین و ... سایر محصولات جانبی شیلات هستند که از اهمیت بالایی برخوردارند.

شرح مختصری از برخی از محصولات فرعی مهم شیلات در زیر آورده شده است:

1- ژلاتین

ژلاتین پروتئینی است که فاقد آمینواسید ضروری تریپتوفان است و از این رو نمی توان به عنوان تنها منبع پروتئین در تغذیه حیوانات و انسان در نظر گرفت. اما منبع نسبتاً بالایی از لیزین و متیونین است که در غلات کم است. با این حال، ژلاتین در مواد غذایی و همچنین در فرمولاسیون برخی از محصولات صنعتی، استفاده گسترده ای دارد. ژلاتین را می توان از پوست و استخوان ماهی استخراج کرد. از ژلاتین در صنایع غذایی به عنوان ماده ژل کننده، تثبیت کننده، امولسیون، پخش کننده یا غلیظ کننده استفاده می شود.

بیوسیلاژ

2- انسولین

انسولین هورمونی است که برای اصلاح وضعیتی به نام دیابت شیرین در انسان استفاده می شود. انسولین ماهی پایدارتر است زیرا در اثر تجزیه پروتئین های آنزیم های لوزالمعده تجزیه نمی شود.

3- آلبومین ماهی

آلبومین ماهی از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی محصولی مشابه آلبومین تخم مرغ است. می توان آن را از طریق باقی مانده پروتئینی موجود در ضایعات ماهی فرآوری کرد. دو درجه آلبومین ماهی تولید می شود، درجه فنی و درجه غذایی و دارویی.

از آلبومین ماهی به طور گسترده ای در مواد غذایی و دارویی به عنوان ماده تعلیق و تثبیت کننده استفاده می شود. آلبومین درجه غذایی یک افزودنی در بستنی، پودر سوپ، پودینگ، شیرینی سازی، محصولات نانوایی، سس مایونز، پودر کاستارد و ... است.

4- کنسانتره پروتئین ماهی

کنسانتره پروتئین ماهی یک پودر ریز، بی رنگ، بی بو و بی مزه است که از ماهی کامل یا قسمت هایی از آن تهیه می شود.  این پودر به مدت 3 تا 4 سال در دمای اتاق پایدار است. مقدار بیش تر پروتئین بسیار قابل هضم،لیزین و مواد معدنی موجود آن را به یک محصول بسیار مغذی تبدیل می کند. این پودر به عنوان مکمل پروتئین می تواند در رژیم غذایی انسان قرار بگیرد.

5- کیتین و کیتوزان

کیتین دومین بیوپلیمر فراوان روی زمین است که در کنار سلولز است. این یک پلی ساکارید سفید، سخت و غیر الاستیک است که به طور گسترده برای چندین منظور استفاده می شود. بزرگترین منبع کیتین پوسته میگو و ضایعات سر ماهی است.

کیتوزا در اثر استیلاسیون کیتین تولید می شود و چندین کاربرد صنعتی و دارویی دارد.

6- کلاژن-کیتوزان برای جراحی پلاستیک و دندانپزشکی

این ماده در موارد سوختگی یا زخم های شدید از عفونت و از دست دادن مایعات بدن جلوگیری می کند.

همچنین در جراحی دندان  به عنوان ماده ای برای بازسازی بافت قابل استفاده است.

7- بیوسیلاژ

بیوسیلاژ از ضایعات ماهی های آب های گرم و قزل آلا  مانند سر، فلس، باله و امعاء و احشاء ماهی تهیه می شود. این ماده جایگزین خوبی برای پودر ماهی به عنوان جیره غذایی آبزیان می باشد. این در حالی است که قیمت آن نصف پودر ماهی است. در سال 1399 یک کارخانه تولید بیوسیلاژ در مازندران افتتاح شد.

بیوسیلاژ

مدیریت پسماندهای ماهی یک موضوع جالب توجه است، زیرا یک روش ممکن برای حل اثرات زیست محیطی پسماندهای شیلات را نشان می دهد و ، در عین حال، ابزاری را برای بهره برداری از آنها به عنوان منبع تغذیه ماهیان پرورشی فراهم می کند. استفاده از مواد زائد و جانبی شیلات امکان کاهش احتمالی زباله ها و فرسایش خاک را فراهم می کند. مواد زائد و جانبی شیلات منبع مهمی از ترکیبات با ارزش افزوده بالا هستند، با این حال باید خطرات احتمالی مربوط به وجود آلاینده ها را قبل از استفاده آنها در نظر گرفت.

 



clickMe برای سفارش تبلیغات کلیک کنید...