بیماری های فیزیولوژیک و عوارض نگهداری سیب در سردخانه کدامند؟

سیب یکی از قدیمی ترین میوه هایی است که انسان از زمان های دور آن را شناخته و در سبد غذایی خود قرار داده است. به دلیل جایگاه این میوه در سبد غذایی خانوار و ارزش غذایی آن، سالیانه به مقدار زیادی در جهان تولید و مورد استفاده قرار می گیرد. بر مبنای آخرین اطلاعات منتشر شده فائو در سال 2018، بیش از 86 میلیون تن سیب در جهان تولید شده است. از این مقدار سیب تولید شده در جهان، بیش از 2.5 میلیون تن در ایران تولید شده که بر مبنای این اطلاعات، ایران بطور تقریبی حدود 3% از تولید سیب جهان را به خود اختصاص داده است. نکته قابل تأمل این است که بخشی از سیب تولید شده در جهان به ضایعات تبدیل می شود که ایران نیز از این امر مستنثنی نبوده و به دلایل مختلفی چون نوسانات شرایط آب و هوایی، شرایط آب و خاک در باغ های کشور، استفاده از کودهای مختلف، توزیع نامناسب سردخانه های بالای صفر، تاخیر در برداشت و تاخیر در انتقال به سردخانه، عدم استفاده از کامیون های یخچالدار در هنگام انتقال به سردخانه، بیماری های فیزیولوژیک و نظایر آن، کیفیت خود را از دست داده، سبب کاهش بازارپسندی میوه ها شده و یا به ضایعات تبدیل می شود.

تاثیر بیماری های سیب

بیماری هایی که در حین نگهداری سیب در سردخانه های بالای صفر کشور بروز می کند سبب کاهش قابلیت نگهداری، کاهش بازارپسندی و عدم رضایت مشتریان در سردخانه ها می گردد؛ در حالیکه سردخانه ها در موارد بسیاری نقش چندانی در جلوگیری از بروز این عارضه نمی توانند ایفا کنند. این عوارض اگر به موقع شناخته نشده و از گسترش آنها در سردخانه جلوگیری نگردد خسارات قابل توجهی به بار می آورند؛ لذا به سردخانه داران و مسئولین کنترل کیفیت واحدها پیشنهاد می گردد علاوه بر بازرسی دقیق میوه در هنگام ورود به سردخانه و پیش از ذخیره سازی، در طول مدت نگهداری نیز حداقل هفته ای یکبار از بسته بندی های حاوی سیب نمونه برداری کرده، وضعیت ظاهری میوه سیب را از منظر سالم بودن، وضعیت تازگی یا خشکیدگی دم میوه، چروکیدگی، سفتی میوه و نظایر آن را بررسی کرده، همچنین با برش های افقی و عمودی وضعیت بافت گوشتی میوه را نیز مورد بازرسی قرار دهند. اطلاع رسانی به موقع به صاحبان کالا در سردخانه ها جهت خروج میوه از سردخانه و عرضه آن به بازار مصرف می تواند به مقدار قابل توجهی ضایعات آن را کاهش داده و از خسارات مالی احتمالی بکاهد.اما این عارضه ها کدامند؟ بر اساس تجارب بدست آمده و مطالعات انجام شده، منشاء عارضه ها می تواند متفاوت باشد، اما بیشتر آنها منشاء باغی دارند. بعضی از این عارضه ها، مانند واترکور و بیترپیت در زمان برداشت و انتقال به سردخانه قابل تشخیص می باشد. اما تعداد قابل توجهی از این عوارض مانند قهوه ای شدن داخلی، اسکالد و نظایر آن علیرغم اینکه منشاء باغی دارند در هنگام ورود به سردخانه قابل تشخیص نبوده و در حین نگهداری بروز پیدا می کند لذا مدیریت بهینه مدت زمان نگهداری میوه در سردخانه و عرضه به بازار مصرف را با مشکلات جدی مواجه می کند. بعضی از آسیب ها نیز می تواند ناشی از شرایط نگهداری در سردخانه ها باشد نظیر چروکیدگی و آسیب های ناشی از نشت گاز آمونیاک.

انواع بیماری های سیب

از آنجاییکه نگهداری میوه سیب سهم زیادی از ظرفیت سردخانه های بالای صفر کشور را در ششماهه دوم سال به خود اختصاص می دهد و با توجه به تقاضای مشتریان سردخانه ها مبنی بر نگهداری طولانی مدت سیب در سردخانه بین 6 تا بعضاً 9 ماه و عرضه به موقع به بازار مصرف، شناخت بیماری ها و مشکلات نگهداری سیب در سردخانه ها اهمیت ویژه ای پیدا می کند؛ لذا در این مقاله این بیماری ها و یا عوارض ناشی از نگهداری میوه در سردخانه های بالای صفر دسته بندی شده و در مقالات بعدی به هر کدام به تفصیل پرداخته خواهد شد. عوارض می تواند منشاء باغی داشته و ناشی از شرایط باغداری باشند و در هنگام برداشت و انتقال به سردخانه ها قابل تشخیص باشد. برای مثال می توان لکه ها و حفره های تلخ را در نظر داشت که این عارضه در باغ شروع می شود و علت آن کمبود کلسیم می باشدکه باعث مرگ تدریجی سلول می گردداما این علائم در باغ نمایان نمی گردد.در اوایل نقطه ها ی ایجاد شده قهوه ای آبکی است و در ادامه سیاه می شوند. گاها این عارضه با لنتی سل اشتباه گرفته می شود. لکه های قهوه ای اصولا در قسمت پایین سیب ایجاد می گردد. بیماری های دیگر سیب به ذکر زیر می باشند

• واترکور   Water Core 
• بیترپیت Bitter Pit   
• از هم پاشیدگی آردی  Mealy Breakdown
• از هم پاشیدگی داخلی Internal Breakdown 
• قهوه ای شدن مرکزی سیب Senile Brown Core 
• اسکالد سطحی یا معمولی Superficial or Common Scald 

عوارض ناشی از سرما

اگر چه ریشه اصلی بروز این عوامل شرایط باغداری، زمان برداشت و ... است اما به دلیل اینکه بر اثر نگهداری در سردخانه بروز می کند در این دسته قرار گرفته اند. این میوه ها در صورتیکه پس از برداشت به مصرف مستقیم برسد و یا پس از انتقال به سردخانه بطور تدریجی به بازار مصرف عرضه گردد فرصت بروز در سردخانه نخواهد داشت. همانطور که می دانید میوه های تازه تشکیل شده نسبت به گلها حساستر هستند و در منفی ۰.۵ – درجه سانتیگراد آسیب می بینند. در اوایل بهار جبهه های سرد هوا در منطقه پرورش درختان میوه و در شبهای بدون ابر موجب خسارت دیدن جوانه درختان میوه می گردد. آبیاری بی رویه ، دادن کود ازته بیش از حد ، محصول زیاد ، ریزش زود هنگام برگها ، تولید محصول بیشتر ، هرس زود هنگام موجب کاهش مقاومت درختان میوه می شود. عوارضی که ناشی از سرمای اضافی یا دمای پایین در سردخانه است:

• اسکالد نرم soft scald
• از هم پاشیدگی نمدار  Soggy Break Down
• قهوه ای شدن مرکز سیب  Brown Core
• قهوه ای شدن داخلی سیب  Internal Browning
• آسیب داخلی ناشی از دی اکسید کربن  Internal co2 Inury
• آسیب خارجی ناشی از دی اکسید کربن  External co2 Inury
• چروک شدن پوست میوه Skin Shriveled
• بو و طعم نامطبوع  Off Flavors and Odours
• آسیب ناشی از آمونیاک

نتیجه گیری

اگر تمامی نکات مربوط به مراحل کاشت تا برداشت سیب درختی را رعایت کنید، در تمامی طول سال می توانید از سیب های موجود در سردخانه ها بهره ببرید. مدت نگهداری سیب به نوع و شرایط اقلیمی کاشت آن بستگی دارد. البته بهتر است برای انبار کردن در سردخانه نوع دیررس آن را انتخاب نمایید. توجه داشته باشید که سیب های رسیده را نمی توانید در سردخانه نگهداری نمایید. باید سیب درختی را پیش از رسیدن، برداشت کنید.بهتر است میوه ها را پیش از ورود به سردخانه به طور کامل بررسی کنید. ابعاد میوه ها برای نگهداری در سردخانه نباید آنقدر بزرگ باشد که به مدت طولانی دوام نیاورد. از طرفی نباید آنقدر کوچک باشد که نگهداری آن ها در سردخانه توجیه اقتصادی نداشته باشد. سیب هایی با قطر حدود ۵۵ تا ۷۵ میلیمتر برای انبار شدن مناسب هستند.